Mars (Planéit)

De Mars (planetarescht Symbol: ) ass, vun der Sonn aus gesinn, de véierte Planéit an eisem Sonnesystem. Hien zielt zu den Planéiten déi der Äerd gläichen. Wéinst senger orange- bis bluttrouder Faarf gouf hien nom réimesche Krichsgott Mars genannt a gëtt och de Roude Planéit genannt. D'Fierwung selwer verdankt de Planéit dem Eisenoxid-Stëpps, de sech op der Fläch an an der Atmosphär verdeelt huet. Sou ass de Mars e „raschtege“ Planéit.

**Mars**
Eegenschafte vum Orbit (Epoch J2000.0)
De Planéit Mars (Bild zesummegesat aus 102 Eenzelfotoen)
Grouss Hallefachs	1.524
Exzentrizitéit	0,0935
Perihel	1,381
Aphel	1,666
Bunnschréi	1,850 Grad
Ëmlafdauer	686,980 d
Oppositiounsintervall	779,94 d
Ëmlafvitess	24,13 km/s
Klengsten Ofstand zur Äerd	0,372 AE
Gréissten Ofstand zur Äerd	2,683 AE
Equatorduerchmiesser	6.792,4 km

Polduerchmiesser	6.752,4 km
Mass	6,419 • 10²³
Dicht	3,933 g/cm3
Fluchtvitess	5,03 km/s
Rotatiounsperiod	24 h 37 min 22 s
Achseschréi	25,19°
Albedo	0,15
Maximal Visuell Hellegkeet	−2,91 mag
Drock	6 • 10⁻³
Temperatur	140 K (–133 °C) 218 K (−55 °C) 300 K (+27 °C)
Kuelendioxid	95,32 %
Stéckstoff	2,7 %
Argon	1,6 %
Sauerstoff	0,13 %
Kuelestoffmonoxid	0,08 %
Waasser	0,02 %

Säin Duerchmiesser ass mat knapps 6800 Kilometer ongeféier hallef sou grouss wéi den Äerdduerchmiesser, säi Volumen ass gutt e Siwentel vun der Äerd. Domat ass de Mars nom Merkur den zweetklengste Planéit am Sonnesystem. Mat enger duerchschnëttlecher Distanz vun 228 Millioune Kilometer ass hie ronn 1,5-mol sou wäit vun der Sonn ewech wéi eis Äerd.

Déi zwou Polkapen an en ettlech donkel Fläche si mat groussen Teleskope gutt ze gesinn. Fotoe vun de Raumsonde weisen eng deelweis mat Kratere bedeckt Uewerfläch a staark Spuere vu fréierer Tektonik (déif Canyonen a fënnef iwwer 20 km héich Vulkaner). Marsroboteren hunn an der Tëschenzäit schonn en ettlech Gebidder geologesch ënnersicht.

D'Zeeche vum Mars soll e Schëld mat engem Speer deen dohanner steet duerstellen a steet fir de réimesche Krichsgott; an der Biologie symboliséiert et dat männlecht Geschlecht: ♂.

De Mars huet zwéi kleng, onreegelméisseg geformt Mounden, déi 1877 entdeckt goufen: Phobos an Deimos (griichesch fir Fuercht a Schreck).

Ëmlaf a Rotatioun

Ëmlafbunn

De Mars beweegt sech op enger Distanz vun 206,62 bis 249,23 Millioune Kilometer (1,38 AE bis 1,67 AE) a knapps 687 Deeg (ongeféier 1,9 Joer) op enger elliptescher Ëmlafbunn ëm d'Sonn. D'Bunn ass 1,85° géint d'Ekliptik gebéit.

Seng Bunnvitess schwankt mam Sonnenofstand tëscht 26,50 km/s an 21,97 km/s an ass an der Moyenne 24,13 km/s. D'Bunnexzentrizitéit ass 0,0935. No der Ëmlafbunn vum Merkurs ass dat déi zweetgréisst Ofwäichung vun der Kreesform ënner alle Planéitebunnen am Sonnesystem.

An der Vergaangenheet hat de Mars eng manner exzentresch Ëmlafbunn. Virun 1,35 Millioune Joer war d'Exzentrizitéit nëmme ronn 0,002, manner wéi déi vun der Äerd haut. D'Period vun der Marsexzentrizitéit ass ronn 96.000 Joer, déi vun der Äerd ongeféier 100.000 Joer. De Mars huet awer nach e méi laangen Exzentrizitéitszyklus mat enger Period vun 2,2 Millioune Joer, deen dee mat der Period vu 96.000 Joer iwwerlagert. An de leschten 35.000 Joer gouf d'Ëmlafbunn duerch déi gravitativ Kräfte vun anere Planéiten e bëssi méi exzentresch. De minimalen Ofstand tëscht Äerd a Mars wäert an de nächste 25.000 Joer nach e bëssi manner ginn.

Et gëtt véier bekannt Asteroiden, déi sech mam Mars déi gläich Ëmlafbunn deelen (Mars-Trojaner). Si sinn op de Lagrangepunkten L₄ an L₅, dat heescht, si beweege sech ëm 60° virum Planéit oder kommen ëm 60° hannendrun.

Rotatioun

De Mars rotéiert a ronn 24 Stonnen an 37 Minutten eemol ëm déi eegen Achs. A Bezuch op säi Laf ëm d'Sonn ergëtt sech doraus e Marsdag vu knapps 24 Stonnen a 40 Minutten, deen och Sol genannt gëtt. Well den Equatorplang vum Planéit ëm 25° 12′ géint de Bunneplang gebéit ass, gëtt et, wéi op der Äerd, Joreszäite. Si daueren awer bal duebel sou laang wéi déi ierdesch Joreszäiten, well hinnen d'Marsjoer mat 687 Deeg zugronn läit. Si sinn och ënnerschiddlech laang, well d'Marsbunn méi elliptesch ëm d'Sonn leeft wéi déi vun der Äerd (kuckt Joreszäiten).

D'Rotatiounsachs féiert zudeem eng Prezessiounsbeweegung mat enger Period vun 170.000 Joer aus. Aus dësem Wäert, dee mat Hëllef vun der Pathfinder-Missioun festgestallt gouf, kënnen d'Wëssenschaftler op d'Massekonzentratioun am Kär vum Planéit schéissen. De marsianesche Polarstär vum Norden ass den Deneb.

Physikalesch Eegenschaften

Iwwer dem Marshorizont ass d'Atmosphär als niwwelege Schleier ze erkennen. Lénks ass deen engem Smiley ähnelnde Krater Galle ze gesinn. Foto Viking, 1976

Den Equatorduerchmiesser vum Mars ass mat 6792 km ongeféier duebel sou grouss wéi dee vum Äerdmound. Seng Uewerfläch ass ongeféier e Véirel vun der Äerduewerfläch a seng Mass een Zéngtel vun der Äerdmass. D'Uewerfläch vum Mars ass mat 144 Mio. km² ongeféier gläich mat der ganzer Uewerfläch vun alle Kontinente vun der Äerd (149 Mio. km²).

D'Gravitatiounsacceleratioun op der Uewerfläch ass 3,69 m/s², dat sinn ongeféier 38 % vun der ierdescher. Mat enger Dicht vun 3,9 g/cm³ weist de Mars de klengste Wäert vun den terrestresche Planéiten op. Doduerch ass d'Schwéierkraaft op him souguer nach méi kleng wéi op dem klengeren, awer dichteren Merkur.

De Mars huet eng ganz dënn Atmosphär. Dofir ass den Atmosphärendrock ganz niddreg, a Waasser kann net a flësseger Form op der Marsuewerfläch existéieren, ausgeholl kuerzzäiteg an den déifgeleeëne Gebidder.

Atmosphär a Klima

Well déi dënn Marsatmosphär nëmme wéineg Sonnewäermt späichere kann, sinn d'Temperaturënnerschidder op der Uewerfläch ganz grouss. D'Temperaturen erreechen an der Equatorgéigend ronn 20 °C am Dag a fale bis op −85 °C an der Nuecht. D'Temperatur an der Moyenne um Planéit läit bei −55 °C.

Atmosphär

Zesummesetzung

D'Marsatmosphär besteet zu 95,3 % aus Kuelendioxid. Dozou kommen nach 2,7 % Stéckstoff, 1,6 % Argon, kleng Deeler u Sauerstoff (1300 ppm) a Kuelemonoxid (800 ppm) souwéi Spuere vu Waasserdamp (210 ppm) an aner Verbindungen oder Elementer.

D'Atmosphär ass zimmlech stëbseg. Si huet Deelercher vun 1,5 µm am Duerchmiesser, déi den Himmel iwwer dem Mars an e bleecht giel- bis orange-bronge Faarftoun erschénge loossen.

Den atmosphäreschen Drock ass op der Uewerfläch vum Mars am Schnëtt nëmme 6,36 hPa (Hektopascal). Am Verglach zu duerchschnëttlech 1013 hPa op der Äerd sinn dëst nëmmen 0,63 % an entsprécht dem Loftdrock vun der Äerdatmosphär an enger Héicht vun 35 Kilometer. D'Atmosphär gouf warscheinlech am Laf vun der Zäit vum Sonnewand ofgedroen an an de Weltraum matgerass. Dëst gouf duerch déi kleng Schwéierkraaft vum Planéit a sengem schwaache Magnéitfeld begënschtegt, dat kee Schutz virun den héichenergeteschen Deelercher vun der Sonn bitt.

Methan

Illustratioun vun de Methankonzentratiounen an der Atmosphär vum Mars wärend dem nërdleche Summer – NASA

Am Joer 2003 konnte mat äerdgestëtzten Teleskopen an 2004 duerch de Planetary Fourier Spectrometer (PFS) un der Raumsond Mars Express Spuere vu Methan (ongeféier 10 ppb) a Formaldehyd (130 ppb) nogewise ginn. Methan verbleift ronn 340 Joer an der Atmosphär vum Mars, Formaldehyd nëmme 7,5 Stonnen. Methan gëtt duerch ultraviolett Stralung ofgebaut, well déi dënne Atmosphär vum Mars net virun dëser Stralung schützt. Dobäi oxidéiert Methan zu Waasser a Kuelendioxid.

Fir d'Unheefung vum Methan an der Atmosphär z'erklären, geet eng Produktioun vun 150 Tonne pro Joer duer. Bei der Ëmsetzung zu Formaldehyd missten awer 2,5 Milliounen Tonne aus „Methanquellen“ stamen. Als Quelle kommen aktive Vulkanismus, Koméitenaschléi oder och methanproduzéierend Mikroorganismen a Betruecht. Et kënnt awer och duerch eng geothermesch Reaktioun, d'Serpentiniséierung (dobäi bedeelegt Komponente si Waasser, Kuelendioxid an d'Mineral Olivin, dat dacks um Mars virkënnt), entstoen. Formaldehyd kann duerch Héichtestralung aus Gasen an Äis entstoen. Et gëtt awer ugezweifelt, datt en abiotesche Prozess sou vill Methan bilde kann, well et dozou Regioune mat héijer geologescher Aktivitéit brauch.

De Methan ass net gläichméisseg verdeelt, mä huet e Muster mat eppes méi héije Konzentratiounen. Méiglecherweis gouf de Noschub vu Methan kuerzfristeg ënnerbrach, ier e sech gläichméisseg an der Atmosphär verdeele konnt.

2009 gouf iwwer Methaneruptiounen um Mars informéiert.

De Goro Komatsu vun der Universitéit Gabriele d'Annunzio zu Pescara hat am September 2010 seng Entdeckung vu geologesche Strukture vu ronn 1 km Duerchmiesser op Satellittebiller vun der Chryse-Déiffläch presentéiert, déi Methangas produzéierende Schlammvulkane op der Äerd gläichen. Eng primär Quell fir d'Gas ass domat awer nach net fonnt.

Klima a Wieder

Äiswolleken iwwer dem Mars, opgeholl vum Mars Pathfinder

Stëbstuerm an der Syria-Regioun, fotograféiert vum Mars Global Surveyor am Mee 2003

Ofhängeg vun de Joreszäiten an der Intensitéit vun der Sonnenastralung fannen an der Atmosphär dynamesch Virgäng statt. Déi veräiste Polkape subliméieren am Summer deelweis, a kondenséierter Waasserdamp bilt ausgedeent Zirruswolleke. D'Polkape selwer bestinn aus Kuelendioxidäis a Waasseräis.

2008 hu Wëssenschaftler vun der Universitéit Versailles Wolleken aus gefruerenem Kuelendioxid mat Hëllef vun der Raumsond Mars Express entdeckt. Si hate sech a bis zu 80 Kilometer Héicht opgehalen. Gläichzäiteg sinn si mat enger horizontaler Ausdeenung vu bis zu 100 km och ganz groussflächeg. D'CO₂-Äispartikel an de Wolleke si mat bis zu engem Mikrometer Duerchmiesser relativ grouss. D'Wolleken absorbéiere bis zu 40 % vum astralende Sonneliicht a kënnen domat d'Temperatur vun der Uewerfläch ëm bis zu 10 °C méi kleng maachen.

Mat Hëllef vum Laser LIDAR vun der Raumsond Phoenix gouf 2009 entdeckt, datt an der zweeter Nuetshallschent fofzeg Deeg no der Sonnenwend winzeg Äiskristalle aus dënnen Zirruswolleken op de Marsbuedem gefall sinn.

Joreszäiten

Hätt de Mars eng äerdänlech Ëmlafbunn, géifen d'Joreszäiten duerch d'Achseschréi änlech deene vun der Äerd sinn. Déi grouss Exzentrizitéit vum Marsorbit huet eng enorm Auswirkung op d'Joreszäiten. De Mars ass wärend dem Summer op der Südhallefkugel an am Wanter an der nërdlecher Hemisphär no dem Perihel vu senger Bunn. Nom Aphel ass an der südlecher Hemisphär Wanter an an der nërdlecher Summer.

Dat huet zur Folleg, datt d'Joreszäiten an der südlecher Hemisphär vill méi däitlech ausgepräegt si wéi an der nërdlecher, wou d'Klima méi mëll ass, wéi et soss de Fall wier. D'Summertemperaturen am Süde kënne bis zu 30 °C méi héich si wéi déi vergläichbar Temperature am Summer vum Norden. D'Joreszäite sinn duerch d'Exzentrizitéit vun der Marsëmlafbunn ënnerschiddlech laang. Op der Nordhallefkugel dauert d'Fréijoer 199,6, de Summer 181,7, den Hierscht 145,6 an de Wanter 160,1 ierdesch Deeg.

Stierm

Wärend dem Marsfréijoer kënnen op de grousse flaache Flächen hefteg Stëbstierm optrieden, déi grouss Deeler vun der Marsuewerfläch verschleieren.

Fotoe vu Marssonde weisen och Wandstierm, déi iwwer d'Marsflächen zéien an um Buedem donkel Spueren hannerloossen.

Stëbstierm triede gewéinlech wärend dem Perihel op, well de Planéit zu dësem Zäitpunkt 40 Prozent méi Sonneliicht kritt wéi wärend dem Aphel. Wärend dem Aphel entstinn an der Atmosphär Wolleken aus Waasseräis, déi hirersäits mat de Stëbsdeelercher interagéieren a sou d'Temperatur op dem Planéit beaflossen. D'Wandvitessen an der ieweschter Atmosphär kënne bis zu 650 km/h erreechen, an um Buedem ëmmerhin bal 400 km/h.^[1]

Wiederen

Bei heftege Stëbsstierm schéngt et och zu Wiederen ze kommen. Am Juni 2006 hate Fuerscher mat engem Radioteleskop de Mars ënnersicht, an hate festgestallt datt am Mikrowelleberäich Stralungsausbréch, wéi si bei Blëtzer optrieden, virkoum sinn. An der Regioun, an där een d'Stralungsimpulser observéiert hat, waren zu där Zäit en heftege Stëbsstuerm mat héije Stëbswolleken um Nopeschplanéit. Souwuel den observéierte Stëbsstuerm wéi och de Spektrum vun de Stralungsimpulser deiten op e Stëbwieder mat Blëtzer respektiv groussen Entluedungen hin.^[2]^,^[3]

Mounden

De Mars huet zwéi kleng, onreegelméisseg geformte Mounden, de Phobos an den Deimos, griichesch Nimm déi op Lëtzebuergesch Angscht a Schrecke bedeiten. Héchstwarscheinlech sinn déi zwéi Mounde vum Mars agefaangen Asteroiden.

Si goufen 1877 vum US-amerikaneschen Astronom Asaph Hall entdeckt an no deenen an der Ilias iwwerliwwerten zwéi Begleeder, déi de Won vum Krichsgott Ares (lat. Mars) gezunn hunn, benannt.

De Phobos an den Deimos sinn zwéin onreegelméisseg geformt Fielsbléck.

D'Ëmlafzäit vum Phobos ass méi kuerz wéi d'Rotatiounszäit vum Mars. De Mound kënnt dem Mars duerch d'Gezäitewiesselwierkung op enger Spiralbunn lues awer ëmmer méi no a fält engesdaags op de Planéit oder gëtt duerch Gezäitekräften auserneegerappt, soudatt e fir kuerz Zäit als Marsréng ende wäert.

Kuckt och

Portal Astronomie

Marskrater

Literatur

Robert Henseling: Mars. Seine Rätsel und seine Geschichte. Kosmos Gesellschaft der Naturfreunde. Franckh'sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart 1925 (das Buch ist von historischem Interesse).
Paul Raeburn: Mars – Die Geheimnisse des roten Planeten. Steiger, Augsburg 2000. ISBN 3-89652-168-3
William Sheehan: The Planet Mars – A History of Observation and Discovery. Univ. of Arizona Press, Tucson 1996, 1997. ISBN 0-8165-1641-3
Rolf Sauermost, Arthur Baumann: Lexikon der Astronomie – die große Enzyklopädie der Weltraumforschung. 2 Bde. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg-Berlin-Oxford 1995. ISBN 3-86150-145-7
Ronald Greeley: Der NASA-Atlas des Sonnensystems. Knaur, München 2002. ISBN 3-426-66454-2
Hans R. Jenemann, Arno M. Basedow, Erich Robens: Die Entwicklung der Makro-Vakuumwaage. Wirtschaftsverl. NW, Bremerhaven 1992. ISBN 3-89429-214-8
David McNab, James Younger: Die Planeten. C. Bertelsmann, München 1999. ISBN 3-570-00350-7
David Morrison: Planetenwelten. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg-Berlin-Oxford 1995. ISBN 3-86025-127-9
Roland Wielen: Planeten und ihre Monde. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg-Berlin-Oxford 1988. ISBN 3-922508-46-4
Hans-Ulrich Keller: Das Kosmos Himmelsjahr 2003. Franckh-Kosmos Verlags-GmbH, Stuttgart 2002. ISBN 3-440-09094-9
Holger Heuseler, Jaumann, Neukum: Die Mars Mission. BLV Verlagsgesellschaft, München 1998. ISBN 3-405-15461-8