Astrogeodesie

Ënner Astrogeodesie oder Geodetesch Astronomie versteet een déi Methode vun der Geodesie an Astrometrie, bei deene Miessunge vun Himmelskierper an aneren extraterrestreschen Ziler gemaach ginn d'Koordinatesystemer vun der Sphärescher Astronomie benotzt ginn.

Zentral Aufgab ass dobäi d'Bestëmmung vu Loutrichtunge (Loutofwäichunge) an anere Richtunge vum Äerdraum an engem äerdfeste Bezuchssystem. D'Positioune ("Plaze") vun den Himmelskierper sinn an engem zälesteschen oder Himmelskoordinatesystem festgeluecht oder ze bestëmmen. D'Bezéiung vun de béide Systemer hänkt mat der Stellung vun der Äerd am Weltraum zesummen, virun allem d'Äerdrotatioun.

Himmelskierper, déi a Fro kommen

Fixstären, virun allem prezis vermoosse Fundamentalstären, a fir d'praktesch Geodesie
besonnesch de Polarstär (Polaris, Pole Star)
d'Sonn (ë. a. fir d'genee Orientéierung vu Vermiessungsnetzer)
hell Planéiten an den Äerdmound

Weider ginn och Miessunge vu kënschtlechen Äerdsatellitten (Satellittegeodesie) a vu Quasaren (Kosmesch Geodesie) benotzt, well sech astronomesch Geodesie an Astrometrie eppes iwwerschneiden.

Dobäi ginn och verschidde Methode vun der Distanzmiessung a prezister Zäitmiessung agesat.

Bedeitung vun astro-geodetesche Methoden

D'Ziler vun dëse Miessunge si multiplex:

Verbesserung vun den terrestresche Bezuchssystemer
Bestëmmung vum Geoid (Astrogeoid, astr. Nivellement)
Bestëmmung vu Strukturen an Dichten an der ieweschter Äerdkuuscht
Versteifung a méi Genauegkeet vu Vermiessungsnetzer
Orientéierung vun Polygonzich an der Ingenieurgeodesie
Iwwerwannung vu Siichtbehënnerunge (Bauwierker, Bëscher, verluere Festpunkte)
Onofhängeg Navigatioun duerch Astronomesch Standlinnen
Bäiträg zum raumfeste Koordinatesystem an zu der
lafender Bestëmmung vu Parametere vun der Äerdrotatioun.

Moossinstrumenter

Déi benotzte Moossinstrumenter sinn – wéi an aner Deelgebidder vun der Geodesie – haaptsächlech Theodolite, Tachymeter a Quarzaueren, fréier och Vakuum-Pendelaueren a prezis Chronometer.

Doriwwer eraus och méi kleng bis mëttelgrouss Spezialinstrumenter aus dem Beräich vun der Astronomie an Astrometrie, déi entweeder visuell, fotografesch oder optoelektronesch schaffen:

Astrolabien (z. B. Zeiss-Astrolab Ni2, Danjon-Astrolab)
Zenitkamerae vun 20 bis 100 cm Brennwäit a kleng Zenitteleskope
Universalinstrumenter
Passageninstrumenter (bis zirka 1980) an Meridiankreesser
Nei entwéckelt CCD-Instrumenter,
Stereokomparatere fir d'Auswäertung vu Fotoplacken a Filmer; Instrumenter fir d'Fotogrammetrie

souwéi (iwwerschneidend mat der Satellittegeodesie an der Geophysik) en ettlech vun deenen hire Miessmethode, z. B. mat

Satellittekamerae
speziell Scanner fir Himmelskierper – kuckt z. B. Hipparcos
Laser-Distanzmiessung zu äerdnoe Satellitten (SLR)
deelweis Pseudoranging mat GPS an zukünfteg Galileo
Radioteleskope fir VLBI (Very Long Baseline-Interferometry)
Richtungs- a Mikrowelle-Bunnvermiessungen an der Raumfaart
Gezäitependel fir Äerdgezäiten a Loutrichtungsschwankunge
Astrogravimetresch Loutofwäichungs-Bestëmmung (kuckt Gravitéitsanomalie).

Bekannt Wëssenschafter

Wichteg Entwécklunge verdankt d'Astrogeodesie ë. a. follgende Fuerscher:

Kuckt och

Literatur

Karl Ramsayer: Geodätische Astronomie (= Handbuch der Vermessungskunde. Bd. 2a). 10., völlig neu bearbeitete und neu gegliederte Ausgabe. J. B. Metzler-Verlag, Stuttgart 1970.
Gottfried Gerstbach: Optimierung von Astrolab-Beobachtungen. In: Geowissenschaftliche Mitteilungen. Bd. 7, 1975, ISSN 1811-8380, S. 102–140.
Albert Schödlbauer: Geodätische Astronomie. de Gruyter, Berlin u. a. 2000, ISBN 3-11-015148-0.
Bobby Schenk: Astronavigation. Ohne Formeln – praxisnah. 10. Oplo. Delius Klasing, Bielefeld 2000, ISBN 3-7688-0259-0.

Um Spaweck

Institut für Theoretische Geodäsie, Universität Bonn