Synagog Stad Lëtzebuerg

Déi Grouss Synagog an der Stad Lëtzebuerg ass eng Synagog, déi 1953 ageweit gouf.

Synagog Stad Lëtzebuerg

Land	Lëtzebuerg
Gemeng	Lëtzebuerg
Strooss	Avenue Monterey
Koordinaten	49°36'34,99"N, 6°7'17,97"O
Architekt(en)	Victor Engels, René Mailliet, Frantz Kinnen
Datum vum Bau	1953

Interieur vun der éischter Synagog, gemoolt vum Guido Oppenheim.

Déi fréier Synagog (1894-1943) um Eck Aldringerstrooss-Ënneschtgaass.

Geschicht

Déi éischt Synagog

Déi éischt Synagog an der Stad Lëtzebuerg stoung an der deemoleger rue du Petit-Séminaire (haut rue de la Congrégation) a gouf 1823 ageweit. De Samuel Hirsch gouf do 1843 zum Groussrabbiner ernannt. 1891 gouf se un d'Congrégation de Notre-Dame verkaaft. Op dëser Plaz steet zanter dem 17. Juni 2018 d'Kaddisch Monument.

Déi zweet Synagog

1894 gouf déi grouss Synagog um Eck Aldringerstrooss an Ënneschtgaass ageweit. D'Pläng ware vum däitschen Architekt Ludwig Levy, an de Charles Arendt huet de Chantier geleet. D'Synagog gouf am mauresche Stil vun der Synagog vu Florenz gebaut. Si hat 300 Plazen, dovun 150 fir Männer, 120 fir Fraen an 30 fir de Chouer an d'Schoulkanner. D'Gebai gouf den 28. September vum Groussrabbiner Dr Isaac Blumenstein a Presenz vu Membere vun der Regierung an dem Stater Gemengerot ageweit. Am Mee 1941 gouf se vun der Gestapo zougemaach, profanéiert an duerno ofgerappt, wat bis an den Hierscht 1943 era gedauert huet, well e Schwieregkeete gouf fir eng Firma ze fannen, déi gewëllt war sech dëser Aarbecht unzehuelen.

Den 23. November 1988, ronn 50 Joer no den Novemberpogrome vun 1938 an Däitschland (vun den Nazi Reichskristallnacht genannt), gouf um neie Gebai, op der Fassad an der Ënneschtgaass, eng Plack zur Erënnerung un déi fréier Synagog ubruecht. Op den Dag genee 80 Joer no der Reichskristallnacht gouf den 9. November 2018 eng weider Gedenkplack, un der Fassad ubruecht^,,. Den Text op dëser Plack seet: „No enger Aggressioun géint déi Gleeweg am Gottesdéngscht vum Freideg Owend, 9. Mee 1941, huet den Nazi-Okkupant d'Demolitioun vun der Synagog ordonéiert, ënnert dem Virwand, jiddesch Gottesdéngschter wieren eng Gefor fir d'ëffentlech Uerdnung“.

Déi drëtt Synagog

D'Pläng vun der drëtter Synagog goufe vun den Architekte Victor Engels a René Mailliet ausgeschafft.

Den 12. Juni 1951 gouf de Grondstee vum Gebai an der Monterey-Avenue geluecht.

D'Synagog gouf den 28. Juni 1953 vum Groussrabbiner Charles Lehrmann a Presenz vum Ierfgroussherzog Jean ageweit.

Uewen op der Fassad an der Avenue steet, op Hebräesch, e Sproch vum Prophéit Haggai (fr: Aggée) (hei iwwersat): De Ruhm vun dësem Haus (Tempel) wäert méi grouss si wéi dee vum éischten, huet den Éiwege Cebaoth gesot, an ech wäert doran de Fridden etabléieren.

D'Fënstere vun der Synagog si vum Frantz Kinnen.

Sonndes, den 13. September 2009 gouf eng nei handgeschriwwen Torarull, Sefer Torah, an der Synagog feierlech ageweit. Dës Initiativ gouf gedroe vun der Organisatioun Chabad Lubavitch du Luxembourg an Zesummenaarbecht mam israelitesche Consistoire.

Literatur

• Laurent Moyse, 2011. Du rejet à l'intégration. Histoire des Juifs du Luxembourg - des origines à nos jours. Éditions Saint-Paul, 288 S. ISBN 978-2-87963-810-2 (Am Buch steet kee Publikatiounsjoer).
• Laurent Moyse & Marc Schoentgen (éditeurs), 2001. La présence juive au Luxembourg du Moyen Âge au XXe siècle. Erausgi vu B'nai Brith Luxembourg. 114 S.
  • Laurent Moyse: Introduction. S. 7-9.
  • Jean-Marie Yante: Heurs et malheurs des établissements juifs dans le Luxembourg (XIIIe siècle-début XVIe siècle). S. 11-20.
  • Joseph Goedert: L'émancipation de la communauté israélite luxembourgeoise et l'administration du culte dans la première moitié du 19e siècle (1801-1855). S. 21-56. (Nodrock aus Galerie 3 vun 1993, S. 345-384.
  • Lucien Blau: Antisémitisme au Grand-Duché de Luxembourg de la fin du XIXe siècle à 1940. S. 57-70.
  • Paul Cerf: L'attitude de la population luxembourgeoise à l'égard des Juifs pendant l'occupation allemande, S. 71-74.
  • Marc Schoentgen: Die Jüdische Gemeinde Luxemburgs 1945-1960. Rekonstruktion und Integration. S. 75-104.
  • Georges Hellinghausen: Le dialogue judéo-chrétien de l'après-guerre et ses perspectives au Luxembourg. S. 105-112.
  • Notices biographiques, S. 113-114: Lucien Blau - Paul Cerf - Joseph Goedert - Georges Hellinghausen - Laurent Moyse - Marc Schoentgen - Jean-Marie Yante.
• Emmanuel Bulz, 1991. À l'ombre des trois synagogues. ons stad 36 (1991), S. 10-14. PDF

Kuckt och

• Synagog Esch-Uelzecht
• Synagog Munneref
• Juddentum zu Lëtzebuerg
• Lëscht vu reliéise Gebaier zu Lëtzebuerg

Um Spaweck

Commons: Synagog Stad Lëtzebuerg – Biller, Videoen oder Audiodateien

• synagogue.lu
• D'Fënstere vun der Synagog an der Stad Lëtzebuerg op der Websäit vun der Stiftung Forschungsstelle Glasmalerei des 20. Jh. e. V. (de)

Biller

• 
  Fréier Synagog an der Ënneschtgaass.
• 
  Plack an der Ënneschtgaass op der Plaz vun der fréierer Synagog (Gebai wou haut de Ministère de l'éducation nationale et de la formation professionnelle dran ass).
• 
  Bléck op den Toraschräin, d'Bima (Liespult) mat zwou Menora
• 
  De Rabbiner mécht den Toraschräin op, nodeem de Parochet op d'Säit geholl gouf
• 
  Bléck an den oppenen Toraschräin mat sengen Torarullen (Sefer Torah)
• 
  Eng oppen Tora