Planetaresch Nomenklatur
D'Nomenklatur vum Planéitesystem oder d'planetaresch Nomenklatur ass de System fir eng wëssenschaftlech eendäiteg Bezeechnung vun Uewerflächestrukture vu Planéiten, Mounden a méi klengen Himmelskierper am Sonnesystem maachen ze kënnen. D'Zouweisung vun dëse Bezeechnunge läit zanter hirer Grënnung 1919 an den Hänn vun der IAU.[1]
Methode vun der Nummzouweisung
ännerenSoubal wéi et vun engem Himmelskierper éischt Biller gëtt, gëtt (meeschtens vun enger IAU-Aarbechtsgrupp) en Theema gewielt an en ettlech opfälleg Uewerflächestrukture kréien en Numm.
Am Uschloss ka jiddweree Virschléi fir weider Nimm maachen, déi vun der Aarbechtsgrupp dann diskutéiert ginn. Wann en Numm zum Theema passt, da gëtt e fir d'éischt emol zeréckbehalen. Soubal wéi méi héich opléisend Bildmaterial oder méi genee Kaarten do sinn da gëtt vun de bedeelegte Wëssenschaftler fir déi ënnersicht Uewerflächestruktur en Numm ugefuerdert. Aus de virgeschloenen Nimm gëtt dann e méiglechst passenden Numm erausgesicht an dee Virschlag gëtt dann un de Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN), déi fir planetologesch Nomenklatur zoustänneg Aarbechtsgrupp vun der IAU, weidergeleet, wou den Numm nach eng Kéier diskutéiert gëtt. Wann de Virschlag an der WGPSN Zoustëmmung fënnt, gëllt en als "virleefeg unerkannt" (provisionally approved) a kann a Kaarten a Publikatioune gebraucht ginn. Zum Schluss ginn déi virleefeg Nimm nach vun der Generalversammlung vun der IAU bestätegt. Duerno ass den Numm "offiziell ugeholl" (adopted).
IAU Reegelen a Konventiounen
ännerenFir déi vun der IAU akzeptéiert Nimm gëtt et eng Rei vu Reegelen a Konventiounen, déi sech am Laf vun der Zäit entwéckelt hunn:
- D'System vun der Nomenklatur sollt an éischter Linn einfach, kloer an eendäiteg sinn.
- Strukture mat enger Ausdeenung vu manner wéi 100 m kréien nëmmen dann en Numm, wa si vun aussergewéinlechem wëssenschaftlechen Interessi sinn.
- Nimm sollten net iwwer wëssenschaftlech Erfuerdernesser eraus vergi ginn, fir hir Zuel méiglechst kleng ze halen.
- Méifachgebrauch vun engem Numm sollt ënnerlooss ginn.
- Déi gebraucht Nummform ass déi vun der Urspronkssprooch. Eng Ëmschrëft gëtt zwar uginn, ass awer net den offiziellen Numm.
- Souwäit et méiglech ass, sollte geschichtlech etabléiert Konventioune beuecht ginn.
- D'Benennung sollt international ausgeglach sinn. An der Géigend vum Landepunkt vun engem Raumfluchkierper ass en Iwwergewiicht vun Nimm aus dem betreffende Land resp. Kulturkrees akzeptabel.
- Nimm, déi haut nach vu politescher, militärescher oder reliéiser Bedeitung sinn, ginn net akzeptéiert.
- D'Benennung no Persoune gëtt et nëmmen als Éierung vun international unerkannte Perséinlechkeete vu bleiwender Bedeitung. Déi Betreffend mussen zanter op d'mannst dräi Joer dout sinn. Wann ënnerschiddlech Schreifweise vun engem Persounennumm existéieren, gëtt déi ugeholl, déi déi betraffe Persoun am léifsten hat.
Bezeechnunge fir Uewerflächestrukturen
ännerenD'Nimm vun alle planetare Strukture bestinn am Allgemengen aus enger Strukturbezeechnung (z. B. Sinus) an deem eigentlechen Numm (z. B. Iridum, also Sinus Iridum"Reebou-Bucht"), ausser bei Krateren, bei deenen d'Strukturbezeechung implizit ass a bei en ettlech kuerzliewege Strukturen, beispillsweis op de Mounden Io an Triton.
Bezeechnung, Méizuel | Bedeitung[2] | Beschreiwung | Code[3] |
---|---|---|---|
albedo feature | e Gebitt dat duerch Ënnerscheeder vun der Uewerflächenhellegkeet bestëmmt gëtt. | AL | |
Arcus, Arcus | Bou | boufërmeg oder gekrëmmt Strukturen, zurzäit sinn d'Hotei Arcus um Titan bekannt. | AR |
Astrum, Astra | Stär | radialsymmetresch Strukturen op der Venus | AS |
Catena, Catenae | Ketten | eng Kette vu Krateren | CA |
Cavus, Cavi | Hiel, Lach | déif, onreegelméisseg geformt Ofsenkung oder Grupp vun Ofsenkungen | CB |
Chaos | Urmass ouni Form | Gebitt mat onreegelméissegem, rauem Terrain | CH |
Chasma, Chasmata | Äerdspléck, Kloft | déif, laanggezunne Spléck oder Kloft | CM |
Colles (Mz.) | Hiwwel | Grupp vu klengen Hiwwelen. | CO |
Corona, Coronae | Kranz, Kroun | oval oder rankfërmeg Struktur, déi keen Aschlagkrater ass | CR |
Crater, Crateres | Waasserbaseng, Vulkankrater | bal kreesfërmeg Struktur, déi méiglecherweis en Aschlagkrater ass | AA |
Dorsum, Dorsa | Réck (la: ursrénglech vun engem Déier) | Biergréck | DO |
eruptive center | aktive Vulkan um Io | ER | |
Facula, Faculae | kleng Fakel | helle Fleck | FA |
Farrum, Farra | Pancake dome | flaach Struktur déi engem Paangech gläicht oder Grupp vun änleche Strukturen | FR |
Flexus, Flexus | Bou, Krëmmung | flaach, gekrëmmt Struktur | FE |
Fluctus, Fluctus | Well | mat Vulkangestengs iwwerstréimt Fläch | FL |
Flumen, Flumina | Floss | laanggestreckt, kanalaarteg Strukturen um Titan | FM |
Fossa, Fossae | Gruef | laang, schmuel a flaach Basengen | FO |
Insula, Insulae | Insel | isoléiert Gebitt an enger mat Flëssegkeet bedeckter Regioun (eenzeg Struktur vun dësem Typ ass d'Mayda Insula um Titan) | IN |
Labes, Labes | Äerdrutsch | Schottermaterial aus enger Rutschung, Schotterkegel (nëmmen um Mars) | LA |
Labyrinthus, Labyrinthi | Labyrinth | Gebitt mat Däller a Récker déi sech iwwerlageren a schneiden | LB |
Lacus | Séi | kleng Flächen um Äerdmound an um Mars, mat Flëssegkeet bedeckt Regioun um Titan | LC |
landing feature | Ëmgéigend vun de Landeplazen vum Apollo-Programm um Äerdmound | LF | |
large ringed feature | rankfërmeg, agesackt Strukturen | LG | |
Lenticula, Lenticulae | Lëns | kleng donkel Flecken um Europa | LE |
Linea, Lineae | Linn | donkel oder hell, laang, dënn Struktur | LI |
Macula, Maculae | Fleck | donkelen, eventuell onreegelméissege Fleck | MA |
Mare, Maria | Mier | grouss, bal ronn Fläch | ME |
Mensa, Mensae | Dësch | Plateau mat schaarf offalende Ränner | MN |
Mons, Montes | Bierg | Bierg resp. an der Méizuel Biergzuch oder Bierger | MO |
Oceanus | Weltmier | ganz grouss, donkel Gebidder (nëmmen um Äerdmound) | OC |
Palus, Paludes | Mouer | kleng Fläch um Äerdmound an um Mars | PA |
Patera, Paterae | flaach Schuel | onreegelméissege Krater | PE |
Planitia, Planitiae | Fläch, Plang | Fläch déi méi déif läit | PL |
Planum, Plana | Fläch, Plateau | Héichfläch oder Héichplateau | PM |
Promontorium, Promontoria | Promontoire | Biergvirspronk op enger Fläch um Äerdmound | PR |
Regio, Regiones | Gebitt | grousst, duerch Faarf oder Hellegkeet ofgesat Gebitt oder allgemeng en ausgedeent Gebitt | RE |
Reticulum, Reticula | Netz | netzaarteg Strukturen op der Venus | RT |
Rima, Rimae | Rëss, Rëtzer | déif ageschniddennen Dall oder Spléck um Äerdmound | RI |
Rupes, Rupees | Klipp | Rampli oder Ramplistuf | RU |
satellite feature | no enger Nopeschstruktur benannt Struktur, woubäi e grousse Buschtaf un den Numm gehaange gëtt (kuckt z. B. Mösting A) | SF | |
Scopulus, Scopuli | Klipp | Fielsvirspronk, Ausleefer mat Ramplistuf | SC |
Sinus | Bucht | vun engem boufërmegen Hiwwel begrenzt kleng Fläch | SI |
Sulcus, Sulci | Gruef, Offloss | parallel verlafend Grief- an Offlossstrukturen | SU |
Terra, Terrae | Äerd, Land | ausgedeent Gebitt | TA |
Tessera, Tesserae | kleng Fläch, Plättchen | polygonal geglidderten Terrain op der Venus | TE |
Tholus, Tholi | Kuppeldach vun engem Tempel | kleng, doumaarteg Hiwwelen | TH |
Undae | Wellen | Dünefeld | UN |
Vallis, Valles | Dall | flaach Däller | VA |
Vastitas, Vastitates | Wüst | ausgedeent Fläch (am Ament nëmmen d'Vastitas Borealis um Mars) | VS |
Virga, Virgae | faarweg Sträifen | an de Faarwen ofgesat, längelzeg Struktur | VI |
Literatur
änneren- Ronald Greeley, Raymond M. Batson: Planetary Mapping. Cambridge University Press 1990, ISBN 052103373X
- E. A. Whitaker: Mapping and Naming the Moon: A History of Lunar Cartography and Nomenclature. 1999, ISBN 0-521-62248-4
Um Spaweck
änneren- Gazetteer of Planetary Nomenclature IAU Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN)
- Mitglieder der WGPSN
Kuckt och
ännerenReferenzen
änneren- ↑ History of Planetary Nomenclature
- ↑ Laténgesch Wuerzel
- ↑ Deen an der IAU-Datebank gebraucht Bezeechnung fir en Typ vu Strukturen, kuckt Descriptor Terms.